Dilinmiş Sac

Dilinmiş Sac

Dilinmiş sac, rulo hâlindeki çelik sac malzemesinin istenilen en (genişlik) ölçülerine göre tıraşlanıp (slitting) yeniden rulo hâline getirilmesiyle elde edilen bir ara ürün çeşididir. Genellikle sıcak haddelenmiş siyah sac, soğuk haddelenmiş galvanizli sac, paslanmaz çelik ve ön boyalı (PPGI/PPGL) sac rulosu üzerinde uygulanır. Bu işlem, üretim hatlarında farklı genişlikteki sac ihtiyaçlarını karşılamak, fire oranını minimize etmek ve malzemenin sonraki üretim süreçlerine (bükme, presleme, şekillendirme, kaynak vs.) hazır hâle gelmesini sağlamak için hayati öneme sahiptir.

Üretim Süreci ve Teknoloji

1. Rulo Hazırlama ve Düzleştirme

   • Hammadde olarak kullanılan sac ruloları, önce makine başına yerleştirilir. Ruloların gevşemesi ve düzgün besleme sağlanması için uygun açma (decoiler) alanına alınır.

   • Özellikle sıcak haddelenmiş siyah sac ruloları, düzleştirme (leveler) makinelerinde pürüzsüz ve homojen yapıya kavuşturulur. Bu aşama, dilinme hattına giren sacta dalgalanma ve yüzey deformasyonlarını ortadan kaldırarak slitting kalitesini artırır.

2. Kesme Makaraları ve Şerit Oluşturma

   • Düzleştirilen sac, dilinme hattına ilerlerken her iki tarafta birbirine karşılıklı konumlandırılmış silindirik kesme (slitting) makara setlerinden (knives) geçirilir.

   • Kesme makara setleri arasında, malzemenin enine doğru istenen ölçüde geçirilmesini sağlayan ayarlanabilir makine kumandaları bulunur. Böylece tek bir rulo oldukça hızlı bir şekilde farklı genişlikteki şeritlere ayrılabilir.

   • Kesme işlemi sırasında, bıçak kenar kalitesi ve makine hızı; şeritlerin temiz kenarlı, çapaksız ve toleranslar içinde olmasını garanti edecek şekilde kontrol edilir.

3. Şerit Reçoyllanması (Recoiling)

   • Her bir daraltılmış şerit, germe-çekme düzeneklerinden (tension leveler) geçerek düzgün bir yüzey elde eder ve ardından tekrar küçük rulo hâline getirilir (recoiler).

   • Recoiler’larda, şeritlerin sarım gerilimi, rulo iç çapı (genelde 508 mm veya 610 mm) ve dış çap ölçüleri makine kumandalarıyla hassas şekilde ayarlanır. Böylece, istikrarlı bir rulo formu elde edilerek depolama ve sevkiyata uygun hâle getirilir.

4. Kalite Kontrol ve Kenar İşlemleri

   • Slitting sonrası her şerit, kenar çapaklarının kontrolü ve gerektiğinde burr alma (deburring) işlemlerine tabi tutulur. Bu sayede, sonraki imalat adımlarında operatör güvenliği artar ve iş makineleri üzerindeki aşınmalar azaltılır.

   • Şerit genişlik toleransları genellikle ±0,5 mm gibi dar aralıklarda tutulur; kalınlık toleransı ise hammadde özelliklerine bağlı olarak ±0,1–±0,2 mm civarındadır.

   • Yüzey kalite kontrolleri kapsamında, galvanizli şeritlerde spangle büyüklüğü, parlatma seviyesi ve boyalı olanlarda astar-boya tutunma kalitesi denetlenir. Siyah sacda ise yüzeyde pas lekesi, yağ ve kir kalıntısı olup olmadığı titizlikle kontrol edilir.

Teknik Özellikler ve Ölçü Aralıkları

• Kalınlık Aralığı:

  • Sıcak Haddelenmiş Siyah Sac: 1,00 – 15,00 mm

  • Soğuk Haddelenmiş Galvanizli Sac: 0,30 – 3,00 mm

  • Paslanmaz Çelik Sac: 0,30 – 6,00 mm (Talebe bağlı olarak AISI 304, 316 gibi kalitelerde)

  • Ön Boyalı Sac (PPGI/PPGL): 0,35 – 3,00 mm

• Şerit Genişliği Aralığı:

  • Minimum: 30 – 50 mm arası (özellikle otomotiv, ev aleti komponentlerinde kullanımı yaygındır)

  • Maksimum: 1000 – 1250 mm arası (cihaz gövdesi, boru üretimi gibi geniş yüzey gerektiren uygulamalar için)

• Rulo İç Çapı: Genellikle 508 mm veya 610 mm (isteğe bağlı olarak 400 mm veya 762 mm iç çaplı açma sistemlerine uygun olarak üretilebilir).

• Rulo Dış Çapı: İşem makinesine bağlı olarak 1000 – 1800 mm arası değişir.

• Rulo Ağırlığı: Şerit/cıvata kalınlığı ve genişliğine göre 500 kg’dan başlayarak 5 ton ve üzeri ağırlıklarda rulo elde edilebilir.

Özellikler ve Avantajlar

• Esnek Boy Aralığı: Dilinmiş sac, tek bir geniş rulo yerine; kullanım amacına göre farklı genişlikte rulo şeritleri sunar. Bu, üretim bantlarında ihtiyaç duyulan her ölçüye uygun malzemenin tek yerden temin edilmesini sağlar.

• Hızlı Tedarik ve Fire Azaltma: Rulo üzerinde şerit ölçüsü dikey olarak ayarlandığından, sonraki makaslama, bükme veya presleme işlemlerinde fire oranı büyük ölçüde azalır. Aynı zamanda stok yönetimi de kolaylaşır; ihtiyaca göre sadece gerekli şerit satın alınabilir.

• Yüksek Kenar Kalitesi: Bant makaslarının hassas ayarları ve post-processing işlemleri sayesinde, her şerit temiz ve minimum çapaklıdır. Operatör veya makinelerde kullanılmadan önce ekstra çapak alma ihtiyacını asgariye indirir.

• Geniş Malzeme Yelpazesi: Siyah sac dilinmiş şeritler, galvanizli dilinmiş şeritler, paslanmaz dilinmiş şeritler ve ön boyalı dilinmiş şeritler gibi farklı malzeme seçenekleri mevcuttur. Bu sayede otomotiv, beyaz eşya, mobilya, inşaat ve benzeri her sektöre uygun ürün tedariki sağlanır.

• Maliyet ve Depolama Avantajı: Geniş ruloların direkt olarak inceltilip dilinmesi, daha küçük rulo hacimlerinde stok tutmayı mümkün kılar. Depolama alanından tasarruf edilir ve taşıma maliyetleri düşer.

• Uyumlu Ölçüler ve Otomasyon: Endüstriyel otomasyon hatlarında besleme kolaylığı sağlar; otomatik yemek makinelerinde (feeder), pres makinelerinde kesme kalıplarına direkt besleme gibi prosesler için ideal profil sunar.

• Kaynak ve İşleme Kolaylığı: Özellikle galvanizli dilinmiş şeritlerde, kaynak sırasında çinko dumanı daha az birikim gösterir; paslanmaz dilinmiş şeritlerde ise hijyen ve korozyon direnci gerektiren alanlarda ek yüzey işlemi gerekmeden doğrudan kullanılabilir.

Kullanım Alanları

1. Otomotiv Sanayi

   • Şerit halinde dilinmiş saclar; kapı iç döşeme profilleri, kanat destek plakaları, egzoz braketleri, hava kanalı elemanları ve farklı taşıyıcı destek parçalarının imalatında kullanılır.

   • Genişliği standart otomotiv ilerici kalıp makinelerine (progressive die stamping) uyumludur; bu sayede hızlı seri üretimde malzeme geçişi sorunsuz gerçekleşir.

2. Beyaz Eşya ve Dayanıklı Tüketim

   • Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi gibi cihaz iç aksamlarının taşıyıcı askı profilleri ve sac çerçeve elemanları olarak tercih edilir.

   • Dilinmiş sac, elektrikzi cihaz panelleri ve iç gövde destek sacları için hazır ölçü sunar; bu da montaj hattında zaman tasarrufu sağlar.

3. Mobilya ve Beyaz Eşya Gövdeleri

   • Metal çerçeveli ofis dolapları, raf sistemleri, mutfak dolabı profilleri gibi uygulamalar için dilinmiş sac şeritler ideal bir hammadde olarak öne çıkar.

   • Ön boyalı dilinmiş saclar (PPGI), estetik gerektiren mobilya kapaklarında, ofis panel bölücülerinde ve mağaza vitrini aksesuarlarında renkli bir yüzey alternatifi sunar.

4. İnşaat ve Yapı Malzemeleri

   • Metal cephe kaplamaları, tavan profilleri, güneş kırıcı (sun-louvre) panelleri, korkuluk ve parapet profilleri; hepsi dilinmiş sac şeritlerden imal edilebilir.

   • Yangın merdiveni basamak sacları ve havalandırma kanalları gibi yapı elemanları, standart ölçüde dilinmiş sac şeritlerin doğrudan montaj avantajını kullanır.

5. Elektrik-Elektronik ve Elektrik Panoları

   • Elektrik panosu ray sistemleri (DIN rayları), kablo tutucular ve montaj şeritleri dilinmiş sacdan üretilir. Böylece, pano montaj süreci hızlı ve güvenli hâle gelir.

   • Data center kablo yönetimi ve telekom rack sistemi ayırıcı profilleri için ölçüye göre dilinmiş paslanmaz veya galvaniz şeritler kullanılır.

6. HVAC ve Boru-Kanal Sistemleri

   • Havalandırma kanalı sac üretiminde, dilinmiş sac şeritlerin genişlik ve kalınlık toleransları, kesme ve kıvırma işlemlerini kolaylaştırır.

   • Klima davlumbazı, kanal birleşim elemanları ve izolasyon kıskaç profilleri için hazır şerit malzeme sunar.

7. Metal Ambalaj ve Depolama Sistemleri

   • Galvanizli dilinmiş sac şeritlerden, endüstriyel ambalaj kasaları, konteyner bölme panelleri ve raf platform elemanları üretilebilir.

   • Depolama raf sistemlerinde, metal profillerin iskelet elemanları olarak dilinmiş sac şerit kullanımı, montaj sürecini hızlandırır ve taşıma güvenliğini artırır.

Teknik Standartlar ve Kalite Kontrol

• TS EN 10131 / EN 10133: Boy kesilmiş siyah sac (cut-to-length) için boyut, kalınlık ve yüzey kalitesi kriterlerini belirler. Bu standartlar, dilinmiş sac üretiminde de geçerli olan tolerans esaslarını içerir.

• TS EN 10143 / EN 10142: Boy kesilmiş galvaniz sac (galvanized cut-to-length) ile ilgili kaplama kalınlığı, mekanik ve kimyasal özellikleri tanımlar. Dilinmiş galvaniz şeritler de bu kriterlere uygun şekilde üretilir.

• ISO 9001 Kalite Yönetim: Üretim süreçlerinin sürekliliğini ve parçalar arası uyumu garanti altına alır; her partinin izlenebilirliğini sağlar.

• Yüzey ve Kenar Kontrolleri:

  • Kaplama Kalınlığı Ölçümü: Galvanizli şeritlerde XRF (X-ray fluorescence) cihazları, paslanmaz sacda ise optik spektrometrelerle kaplama ve kimyasal bileşim doğruluğu test edilir.

  • Kenar Kalitesi Testi: Makro ve mikro çapak boyutu ölçümü, bıçak aşınma indeksleri ve burr limiti kontrolü yapılır.

  • Boyut ve Tolerans Ölçümleri: Dijital mikrometreler, kalınlık ölçer ve kenar doğrultusu (edge straightness) cihazlarıyla ±0,1–±0,2 mm aralığındaki toleranslar doğrulanır.

  • Mekanik Testler: Çekme dayanımı (tensile strength), akma mukavemeti (yield strength), sertlik testleri (Rockwell veya Vickers) her hammadde partisinin uyumluluğunu kontrol eder.

Depolama, Nakliye ve Kullanım Önerileri

1. Depolama Koşulları

   • Kapalı, Kuru ve İyi Havalandırılan Alan: Nemden uzak, ideal olarak 15–25 °C arası sıcaklıkta depolama yapılmalıdır. Rulolar, palet veya yatay/ dikey raf sistemlerinde, alt ve üst kısımlardan desteklenerek muhafaza edilmelidir.

   • Düzgün Stoklama: Farklı genişlikteki şeritler numaralandırılarak veya renk kuşaklarıyla etiketlenerek düzenlenmelidir. Bu, sipariş hazırlama ve sevkiyat sürecinde hata riskini azaltır.

   • Yüzey Koruma: Galvanizli şeritlerde beyaz pas kontrolü düzenli yapılmalı; gerekirse kuru bez ile silme veya koruyucu yağ uygulaması yapılmalıdır. Siyah sac şeritlerde ise paslanmayı önleyici ince yağlama önerilir.

2. Nakliye Önerileri

   • Palet ve Kemerleme: Rulolar, ahşap veya plastik paletler üzerinde stabil yan yana yerleştirilerek, çelik veya plastik kemerlerle sabitlenmelidir. Çekiç veya sert yüzey temasından kaçınılmalıdır.

   • Kenar Koruyucular: Nakliye sırasında rulo kenarlarının ezilmesini önlemek için köşe koruyucu (corner protector) kullanımı zorunlu hale getirilmelidir.

   • Etiketleme ve Sevkiyat Belgeleri: Her rulo üzerine şu bilgiler içeren etiket yapıştırılmalıdır: malzeme türü, kalınlık, genişlik, rulo ağırlığı, üretim tarihi ve parti numarası. Sevkiyat sırasında kontrollerin hızlı yapılabilmesi için irsaliyede aynı bilgiler yer almalıdır.

3. Kullanım ve Montaj İpuçları

   • Besleme ve Otomasyon: Dilinmiş sac şeritler, otomatik besleme sistemleri (coil feeders) ile pres, bükme makinelerine doğrudan aktarılabilir. Bu, seri üretimde iş akış hızını ve verimliliği artırır.

   • Bükme ve Kıvırma: Galvanizli şeritler için bükme işlemlerinde kenar yarıçapı, çinko kaplamanın çatlamasını önleyecek şekilde seçilmelidir. Siyah sacda ise sacın kendi malzeme özelliklerine uygun kalıp yarıçapları kullanılmalıdır.

   • Kaynak İşlemleri: Dilinmiş galvanizli şeritler kaynaklanırken ortaya çıkan çinko dumanına karşı mutlaka lokal egzoz veya havalandırma sistemi kurularak, operatörlerin maruziyeti azaltılmalıdır. Siyah sac şeritlerde MIG/MAG, TIG ve elektrod kaynak yöntemleri yaygın olarak tercih edilir; kaynak sonrası çinko kaplaması zarar gören bölgeler, daldırma onarım veya sprey-onarım yöntemleriyle yeniden kaplanabilir.

   • Yüzey İşleme: Ön boyalı (PPGI/PPGL) dilinmiş şeritlerde ek boya işlemi yapılacaksa; yüzey kuruluğu ve fosfatlama/primer uygulamasına dikkat edilmelidir. Siyah sac şeritlerde ise toz boya veya elektrostatik boya öncesi pas alma işlemi uygulanmalı, bölüm yüzeylerinde astar kullanılmalıdır.

4. Atık ve Geri Dönüşüm

   • Kesim Atıkları: Slitting sırasında ortaya çıkan scrap (sac talaşı) ve kenar artıkları, metal geri dönüşüm tesislerine gönderilerek, tekrar ergitme yoluyla yeni levha veya rulo üretiminde kullanılabilir.

   • Çinko Kaplama Atıkları: Galvaniz dumanı ve çinko tozları, galvaniz hattında kurulan geri kazanım ünitelerinde toplanarak filtrelerden geçirilir ve yeniden çinko üretim tesislerine gönderilir. Böylece çevresel etki en aza indirilir.

Özetle, dilinmiş sac; rulo hâlindeki geniş sacın, endüstriyel standartlarda ve dar tolerans aralıklarında dar şeritlere ayrılmasıyla elde edilen, üretim süreçlerine doğrudan entegre edilebilen yüksek katma değerli bir ara üründür. Üretim hattındaki esneklik, hassas boyut kontrolü, kenar kalitesi ve malzeme çeşitliliği sayesinde, otomotivden beyaz eşyaya, inşaattan mobilyaya kadar birçok sektörde maliyet ve işçilik avantajı sunar. Doğru kalite kontrol, uygun depolama ve işlem koşullarına uyulduğunda, dilinmiş sac şeritler uzun ömürlü, güvenli ve yüksek performanslı çözümler sağlar.